اهمیت کتاب و کتاب خوانی:دکتر محسن بهشتی پور

در تقویم ما ایرانیان روز چهارشنبه 24 آبان ماه روز کتاب و کتاب خوانی است. دقت کرده اید جدیداً مردم ما چقدرمیزان خواندن ومطالعه کتاب برایشان مشکل شده است.عجیب است که آنها ساعتها وقت صرف ” چت ” و…. می کنند ولی روزی چند ساعت وقت خود را صرف مطالعه نمی کنیم. راستی آخرین باری که پول کتاب داده اید کی بوده است؟ آیا آن کتاب را خواندید یا نه؟ شاید هم گذری سطحی به آن انداختید و درگوشه اتاقتان رهایش کردید. خیلی جالب است ! به فلانی می گویم که کتاب را خواندید؟ مِن مِن می کند و می گوید وقت نکردم . اما می بینم ساعت ها با دوستانش راجب ماجراهای آنجلینا جولی و براد پیت و اینکه بالاخره به سر بچه هایی که قبول کردند چه آمد ، سیر تحولی بازی های اخیر با شگاه های اروپا و تیم ها ی لیگ برترایران ، ماجرای خرید ماشین 40 میلیون تومانی همکارش که سوار می شود و پوزش را می یاد حرف می زند. ولی اگر از او بپرسید، از مثنوی و مولانا، حافظ ، رودکی و فردوسی چند بیت بخوان، می گوید ما که ادیب نیستیم. عجیب تر اینکه یخچال های خانه اش روز بروز بزرکتر ولی کتابخانه منزلش روز بروز کوچکتر می شود. یخچال خانه او پر از خوراکی های مختلف هی پر و خالی می شود و بسیاری از خوراکی ها بدور ریخته می شود، اما کتابخانه اش هر روز خالی و خالی تر، آری درد بنده این است. آیا این درست است که خانواده تان تمام سریال های تلویزیونی را مو به مو حفظ باشد، ولی مقدار کمی از وقت شان را صرف مطالعه و خواندن شرح حال بزرگان و اندیشمندان نکنند.واقعاً اشکال کار کجاست؟ اینکه خود ما علاقه ای به مطالعه نشان نداده ایم تا فرزند و همسر ما نیز علاقه مند شود ؟ یا اینکه کتاب های جدید جذابیتی برای خواننده ندارند؟ به نظر شما مشکل کجاست؟ خواهش می کنم بیایید مشکل را با هم برسی کنیم و ببینیم ضعف ما درچیست؟ اما این را باور داشته باشید که براستی جامعه وقتى فرزانگى و سعادت مى‏یابد که مطالعه آدم ها، ” کار روزانه شان باشد ” کتاب میراثی ماندگار، پدیده ای شکوهمند و با ارزش و عنصری رشد آفرین و روشنگر در پهنه زندگانی بشر است. نقش برجسته، والا ، حساس و سازنده کتاب در پویشهای تکامل آفرین فردی و اجتماعی، ناشی از گستردگی روح ارزش دانش و بینش و ابهت و اهمیت فرهنگ مکتوب در تاریخ بشری است و به راستی سزاوار نیست که چنین عنصرهایی را به دست فراموشی یا کم توجهی بسپاریم. کتاب، دروازه‏ای به سوی جهان گسترده‏ی دانش و معرفت است و کتاب خوب، یکی از بهترین ابزارهای کمال بشری است…. کسی که با این دنیای زیبا و زندگی‏بخش، دنیای کتاب، ارتباط ندارد، بی‏شک از مهم‏ترین دست آورد انسانی و نیز از بیشترین معارف الهی و بشری محروم است

ویکتورهوگو می گوید:

برگ‏هاى کتاب به منزله بال‏هایى هستند که روح ما را به عالم نور و روشنایى پرواز مى‏دهند.خوشبخت، کسى است که به یکى از این دو چیز دست‏رسى دارد، یا کتاب‏هاى خوب یا دوستانى که اهل کتاب باشند.

بیهقى : بهترین سخن‏گویان و یاران، کتاب است و آن‏گاه که دوستان تنهایت نهند، مى‏توانى به آن سرگرم شوى. اگر او را هم راز خویش قرار دهى، سرّ تو را فاش نمى‏کند و با کتاب است که مى‏توان به دانش و نیکى‏ها دست یافت.

اهمیت کتاب وکتابخوانی این است که بانهادینه کردن عادت به مطالعه درهمه تفکرات واندیشه ها ودلها اقدام تاباهمگانی کردن شور ،شوق وعشق به کتاب وکتابخوانی که آن درجامعه استمرارداشته باشد.اما جای تاسف داردکه عادت به مطالعه جایگاهی دررشد همه جانبه درهمه سطوح اجتماع ما پیدا نکرده است.وهنوز که است عده ای ازخواندن سرباز می زنندکه می بایست درپیشگیری ازتوسعه وگسترش بیشتراین آفت بمنظور رشد واعتلای فرهنگ عمومی کوشش وتلاش زیادی نمودواین معضل بزرگ راباجدیت وسخت کوشی هرچه تمامتر ازجامعه دورکردوحالا موقع آن شده است که همه انگیزه ها وموانعی که به هردلیل درزمینه کتاب وکتابخوانی ایجاد شده است کنار رانده وبایاری ،کمک ،مردانگی واراده قاطع تصمیم شکست ناپذیری گرفته ونسبت به احیای کتاب وکتابخوانی اقدام کنیم.

برای ایجاد جذب وجلب افراد به مطالعه راههای می باشد تاآنهارابه کتاب وکتابخوانی ترغیب وتشویق نمائید. پرورش وتربیت خواندن ازروزهای اول زندگی وکودکی ودرمحیط خانه وخانواده شروع می گردد وتا آخرین مراحل وعالیترین تحصیلات دانشگاهی ادامه پیدا می کند،پدران ومادران باید عادت کتابخوانی را درفرزندان خود بوجود بیاورندو همچنین مربیان تربیتی که نقش مهمی درتربیت دارند به خردسالان وکودکان آموزشی که لازم وکافی می باشدبدهند تاآنها رابه کتاب خواندن راغب کند واگر این آموزش توسط رسانه های همگانی باشد تاثیر بیشتری دربرخواهد داشت. واما عادت نمودن به کتابخوانی لازم وکافی نبوده ومی بایست نسبت به تحکیم وتداوام آن عادت نمود که هدف ومقصود مطالعه را تحقق ببخشدوبرای تداوم عادت خواندن می بایست نظامهای دیگر هم به یاری وهمکاری نظام آموزش بیایند. فراهم کردن امکانات وفرصتهای مطالعاتی برای کودکان ونوجوانان که نیاز به کمک دارندعلاوه برکوشش وتلاش خودآنان نیاز به تلاشها وبرنامه ریزی ومشارکت حساب شده مربیان دارندجهت تشویق وترغیب آنهابه مطالعه باید نسبت به تهیه وخریدکتاب آنهارا همراهی کرد وجهت بازدید به نمایشگاهها وفروشگاههای کتاب ویا هدیه کتاب آنها راراغب نمودوبه کودکان قبل ازدبستان باید اهمیت دادکه می تواندباگرفتن هدیه برجسته ای ازاولیاومربیان علاقه کودکان رابه کتاب وکتابخوانی تعیین وتثبیت کردوآنهارا به این راه کشاند. از بچه ها بپرسید چه کتابی می خوانند و این کار را زیاد بکنید. وقتی خود بنده بچه بودم در حسرت بحث کردن درباره کتابها بودم. دوست داشتم کتاب بخوانم اما نمی توانستم و جالب نبود درباره اش با دوستانم حرف بزنم. برای همین برای کسانی که به خواندن علاقه نشان می دادند، به خصوص بزرگسالان، ارزش زیادی قایل بودم.

اگر می خواهید کودکی، کاری را انجام دهد، اول باید خودتان آن را انجام بدهید! هر کسی که با بچه ها کار می کند می داند که ما امروزه با موانع قابل توجه بسیاری روبرو هستیم. نه فقط حضور مسلط تلویزیون که فعالیت های اضافه بی پایان بعد از مدرسه، تکالیف مدرسه و … زندگی بچه ها را پر کرده است. در عین حال ما باید بتوانیم خواندن، کلمات و ادبیات را برای بچه ها سرگرم کننده و جذاب کنیم. اولین کلید این کار این است که خودتان هیجان زده باشید. یکی از پیشنهاداتم این است که در حال خواندن غافلگیر شوید! آیا تا به حال کسی را ندیده اید که عمیقاً در کتاب فرورفته است؟ شک دارم که با دیدن این صحنه توانسته باشید خودتان را نگه دارید و پرسید: ” ببخشید دارای چی می خونی؟ ” بگذارید بچه ها هم همین طور شما را ببینید و غافلگیر کنند. اگر فرصتی برای خواندن دارید، حتماً این کار را در جایی انجام دهید که همه شما را ببینند!

 بعنوان مثال : بچه‌ها عاشق حل کردن معما و چیستان هستند. موضوع این معماها را می‌توان عنوان یک کتاب، نام نویسنده، یا شخصیت های اصلی یک داستان یا وقایع یک کتاب باشد. معماها روی مقوا چسبانده شده و تزیین می‌شوند. این فعالیت برانگیزاننده بچه‌ها برای سرزدن به تعداد زیادی از کتابهاست. نخستین گام در علاقه‌مند کردن کودکان به خواندن و ایجاد علاقه به مطالعه در آن‌ها، انتخاب کتاب‌های شادی ‌بخش، سازگار با روحیه ‌ی جست ‌وجوگر و پرتحرک آن‌ها، پاسخگو به پرسش‌ها و نیازهای ‌شان و تهی از آموزش‌های خشک و مستقیم و پند و اندرز است. پیش از همه، بهتر است یادآوری کنیم که برای پاگذاشتن کودک به دنیای کتاب، بهترین راه بلند‌خوانی آن از سوی بزرگترها و خواندن جمعی است. کودکان می‌توانند متن را به شکل قصه برای دیگران بازگو کنند. این کار به شما کمک می کند تا از مهارت‌های زبانی و چگونگی بهره‌گیری از زبان و بدن درک کودک از موضوع و نقاط عطف داستان و میزان اعتماد به نفس او آگاهی بیشتری پیدا کنید. درنهایت باید شرایط به گونه‌ای فراهم شود تا کودکان‌مان با کتاب انس گیرند و با کتاب به احساس توان‌مندی، باارزش بودن و خود را بی‌نیاز احساس نمایند.

نتیجه اینکه :

یکی ازعمده ترین وبهترین راههای افزایش اطلاعات عمومی مطالعه کتاب می باشدکه همین زمینه ساز گامهای بعدی برای رفع نیاز می باشدوبه گونه مطلوب آنها رابه قله پیشرفت درهمه زمینه های مادی ومعنوی می رساند.اگربتوانیم مردم رابه هرترتیب که می شود با کتاب وکتابخوانی تشویق وترغیب کنیم توانسته ایم کامی مثبت در جهت پیشرفت جامعه برداریم. اما مطلب دیگر اینکه رسالت اطلاع‌رسانی در تبیین فرهنگ کتاب‌خوانی است، تمام مشکلات جوامع مختلف از ضعف فرهنگی ریشه می‌گیرد و برای التیام زخم کم‌ فرهنگی بهترین مرهم مطالعه می باشد. ذهن فعال وخلاق، جامعه‌ای پر نشاط و پویا می‌سازد. گل هدیه‌ای‌ زیباست، اما عمل کردن به آنچه در کتاب خوانده اید، هدیه‌ای است که هرگز پژمرده نمی‌شود، یکی از مشکلات مردم جامعه ما در کتابخوانی این است که همواره گمان می‌رود ” مطالعه وظیفه‌ای ” است که باید به آن عمل کرد و هر چه سریع‌تر از آن آزاد شد، در حالی که ما نگرشی بسیار غلط در مورد مطالعه داریم، اگر به مطالعه به عنوان آبی که به گلدان خانه می‌دهیم تا گل زنده بماند نگاه کنیم، متوجه خواهیم شد که ذهن ما نیاز به تغذیه دارد و روزی یک ساعت مطالعه برای ذهن ما کاملا ضروری است. مطالعه کتاب ذهن را از خمودگی و انفعال بیرون می‌کشد و همچون تلنگری به ذهن می‌زند که مدام بیدار باشد، انجماد فکری سبب پس‌رفت ذهن شده و آینده ما و کشور را به خطر می‌اندازد، مطالعه نباید منحصر به حیطه‌ای خاص باشد، بلکه باید تنوع مطالعاتی در مسیر کتب انتخابی ما رنگ و بوی تازه به کتاب‌خوانی بخشد. زیباترین لحظه در مطالعه زمانی است که شما چشم برهم می‌گذارید و نظرات نویسنده را تحلیل می‌کنید و با مقایسه این نظریات با تفکرات دیگر نویسندگان به کشف‌های تازه‌ای دست می‌یابید، پس اوج قله موفقیت زمانی است که انسان زمان خویش را در تفکر و تحلیل اندیشه‌های بزرگان سپری کند. اندیشمندان بزرگ تاریخ‌ساز به همین منوال به چنین مقام‌های بلندی فائق آمده‌اند، ناشیانه‌ترین طرز مطالعه زمانی است که شما بعد از مطالعه کتابی کاملا هم رنگ و هم نظر با نویسنده حرکت می‌کنید و جایی برای بررسی تفکرات و عقاید صاحب کتاب باقی نگذاشته‌اید. به این صورت شما پس از مطالعه هر کتاب کپی شخصیتی نویسنده آن کتاب شده‌اید و این اوج فاجعه است، خواندن زمانی سود بخش است که همراه با آنالیز موضوع مورد مطالعه باشد.

توصیه می‌کنم به یکدیگر کتاب هدیه دهید تا خدمتی ابدی به هموطن خویش کرده باشید، در انتخاب کتاب هم دقت کنید چون هر کتابی برای هر کسی با هر ظرفیتی مناسب نیست. اما این را تکرار می‌کنم که آخرین و بهترین وسیله پویایی، مطالعه است.یادش بخیر دوران دبستان و کتاب فارسی وشعر زبیای یار مهربان

من یار مهربانم

دانا و خوش بیانم

گویم سخن فراوان

با آن که بی زبانم

هرمشکلی که داری

مشکل گشای آنم

پندت دهم فراوان

من یار پند دانم

من دوستی هنرمند

با سود و بی زیانم

ازمن مباش غافل

من یار مهربانم